-->

Kachin Sub-State Wunpawng labau ahkyak daw ni

       Lahta Sam mung Mungmyit, Sinli ga (sh) Kachin Sub-State ginra hta amyu Wunpawng sha ni tinang a dailup daihpang shatai, madu up gaiwang ni hpe gaw maden let hpunau Sam, Balawng amyu ni hte mung kanawn mazum nna nga pra hpawng de nga ga ai gaw ban prat law law rai saga ai. Mungkan a masa lam amyu myu a majaw, Kachin Sub-State Wunpawng ginra gaw n myit mada ai galai shai mat wa ai labau mabyin law law rai nga ai. Shing re masa lam amyu myu a majaw amyu Wunpawng sha ni hta, sum machyi nga ai amyu sha labau hkringhtawng hpe bai matut gawgap sa wa ra saga ai. Daini na Wunpawng ramma ni tinang a amyu sha labau mabyin hpe sawk sagawn hkaja nna, amyu sha lam hpe shatsaw sharawt sa wa na grai ra ahkyak nga ai. Ya kaba wa nga ai Wunpawng ramma ni chye lu na matu Kachin Sub-State Wunpawng amyu sha labau ahkyak daw ni hpe kadun ai hku tam sawk madun dat ga ai.

      (i) Chyurum Wunpawng sha ni gaw, Hkranghku majoi hta nga chying nga ring law htam mayat maya gan ga wa saga ai majaw, dingda maga de lamuga ninghtawn tam, bu htawt bu rawt majen je yu wa ma ai. Nkau mi Manmaw lam hku, nkau mi Sakhkung hka lam hku yu hkrat wa ma ai. AD 1500 ning daram aten kaw nna, amyu Wunpawng sha ni gaw Mungmyit, Sinli ga hta tinang a madu up gaiwang gaw de nna nga chyam nga bra wa sai. Shingrai Wunpawng sha ni yu hkrat wa ma yang, mi shawng shawng kaw nna, nga nga sai Wa Loila, Balawng, Sam amyu ni hte shara nkau hpe laja lana n gasat ra ai sha lu la ai. Shara nkau hpe gasat maden zing la ai, shara nkau mi hpe gaw hpunau Sam amyu ni hpe majan gasat karum ai majaw shagrau kumhpa ai lamu ga hku nna lu la ai lamu ga ni rai nga ai. Britisha mung maden Koloni ni shang wa ai aten du hkra rai yang Kutkai, Sinli ginra hta Wunpawng Nebyeng mung du ga (45), Mungmyit, Kodawng ga hta (12), yawng pawng (57) rai nga mali ai. Ndai lamu ga ni hta Wunpawng sha ni gaw Wunpawng gumchying gumsa du ni woi awn ai hte, tinang a shadip jahpang tinang jum, madu lahpan madu tsap rai nna, nga pra lai wa ai gaw English atsuya du shang wa ai ahkying aten du hkra rai nga ai.
      (2) AD 1875-79 ning laman hta, Nawngmun Myotsa Hkun Hsang Hai hte shi a kahkri Hkun Hsang Ton Hong yan maga mi, Zawbwa Seng Naw Hpa hte shi a kasha Sao Naw Mong yan maga mi rai nna, Sam du shada da, aya kashun hkat nna, majan baw ma ai. Shaloi AD 1878-1879 ning hta Hkun Hsang Ton Hong wa gaw Jinghpaw Wunpawng sha ni hpe hpyen karum hpyi nna, Wunpawng sha ni n-gun kaba hte sa gasat manga lawm ai majaw sha, dingdung Sinli mung hpe bai lu gaw sharawt la sai. Hpang e dingda Sinli mung daw hpe gaw Sao Naw Mong up ai Mungyai mung byin mat wa nna, dingdung Sinli mung hpe gaw Hkun Hsang Ton Hong wa up ai Sinli mung ngu nna, karan mat wa sai. Ndai gaw, Sinli mung gaw sharawt ai hta Wunpawng sha ni asak du baw law law hte tatut shang lawm ai lam re.
      (3) Jinghpaw Wunpawng sha ni a karum shingtau makawp maga la nna, Sinli mung hpe bai gaw sharawt lu ai Sinli mung Zawbwa wa Hkun Hsang Ton Hong gaw, Wunpawng sha ni a chyeju hpe malap mali rai nna, Wunpawng du ni hpe ahkang aya n sharawt, n tara ai ahkun hkanse ni hta wa ai majaw 12.12.1891 hta Nati duwa Z. Gum Ja woi awn ai Wunpawng hpyen hpung ni gaw Sinli mare hpe htim gasat nat shagyawm kau nna, Zawbwa wa mung Lashu de English ni kaw hprawng makoi mat wa sai. Hpang e Lashu Britisha Ayebyeng wa e bai htingram ya ai majaw manghkang zim mat sai. Ndai lam gaw Hkun Hsang Ton Hong Sinli Zawbwa byin ai 13 ning aten Britisha ni shang wa ai hpang 5 ning rai sai aten hta byin ai manghkang re. Ndai lam gaw Sinli mung hpe Wunpawng sha ni gan zing kau ai lam re. Hpang e Sinli mung a makawp maga shim lam hpe Wunpawng sha ni chyu sha gun hpai lai wa sai re.
      (4) AD 1886 ning a hpang daw e Mungmyit Sinli ga de Britisha mung maden hpyen ni du shang wa ai hpe Wunpawng sha ni gaw tinang a mali gaiwang kata kaw nna, lu ai atsam hte shara shagu hkap gasat ma ai. Mying gumhkawng ai gasat shara ni gaw Mungmyit, Kodawng, Mandung ga ni hta shara shagu gasat hkat ai. Sinli ga hta Manghang du ni a shara de shang wa ai English hpyen ni hpe 7.2.1893 hta Manghang duwa Lahpai Naw Seng woi awn let laja lana hkap gasat ai majaw English hpyen du Lt. Williams wa hkrat sum ai kaw du hkra rai nga ai . Kaga shara hkan mung kahpyit kahpawt gasat hkat ai lam law law rai nga ai . Ndai lam gaw tinang a madu up gaiwang kata du shang wa ai tai hpyen hpe shi mayam tai n hkam ai sha, tinang a lamuga lahpa mi mung sum n hkam lu ai majaw asak ap nawng gasat poi shang ai lam rai nga ai.
      (5) 1893 ning March shata daram kaw nna Britisha atsuya ni gaw Sinli Zawbwa wa hpe Sam, Balawng ginra ni hpe sha up hkang shangun nna, ngam ai Wunpawng ginra daw ni hpe gaw Wunpawng du ni hpe sha, Nebyeng aya dang ya nna, Britisha Wundawk langai yu hpareng nna, Kachin Hill Tribes Regulation hte Wunpawng ginra daw ni hpe laksan up hkang hpang wa sai.

      (6) Mungmyit Kodawng Wunpawng ginra daw ni hpe gaw 1890 ning January shata kaw nna laksan garan nna, uphkang hpang sai lam chye lu ai. Wunpawng du ni uphkang ai Nebyeng ga ni gaw Kutkai kaw ginjaw tawn nna, uphkang ai Nebyeng ga 42, Namtu kaw ginjaw tawn nna, up hkang ai Nebyeng ga 12, yawng pawng 54 re ai lam chye lu ai. Ndai zawn garan uphkang ai lam gaw, Sam hte Jinghpaw Wunpawng ni hpe sai karan uphkang ai lam n re. Mi moi kaw nna, shada n sa up sha hkat ai sha, kadai mung kade a ginra, madu a shara madu uphkang ai lam hpe bai masat shagrin ya ai lam sha rai nga mali ai.
       (7) N0.II mungkan majan aten hta Wunpawng sha ni gaw Britisha Kachin levy dap hte American Kachin 101 Ranger dap ni hta shang lawm nna, Japan hpyen matse hpe sumwum jaugawng majan hku, kin-yu shiga jaw ai hku, nbung jawng hte gumhtawn hkrat nna, hpyen kata de shara la nna asi asat hkap gasat ai majaw, Japan hpyen matse ni gaw, India mung de htim gasat na matu, nshang daw, marung nra shagri brep mat manu ai rai nna, htingnut mat manu ai. Shingrai Japan hpyen hpe Wunpawng sha ni gaw Britisha, American ni hte pawng nna, Sumpra Bum, Myitkyina, Manmaw, Mungmyit Namtu, Kyaukme, Sibaw, Lashu, Sinli, Kutkai, Muse, Sakhkung hka lai hkra shaden gasat gawt kau saga ai. Sam mung dingda Loilem kaw nna, Wunpawng hpyen ni bai nhtang wa ai lam chye lu ai. Shang lawm ai Wunpawng hpyen la yawng 12750 jan ai lam chye lu ai. Japan hpyen hpe gasat anut ai lam hta magrau grang mying gumhkawng ai majaw, Wunpawng sha ni hpe Britisha hte American ni shakawn shagrau ai lam law law hpe hkam la lu saga ai. Majan ten e Sinli Zawbwa wa hpe Japan hpyen ni e rim rawng da ai kaw na mung Wunpawng sha ni tsam mari hkye shalawt la ai re. Ndai lam gaw Wunpawng sha ni Wunpawng myu hte mungdan a matu sha n-ga, Sam mung, Sam amyu sha ni a matu mung asak ap nawng shakut shaja gunhpai ai lam rai nga mali ai.
      (8) No. II Japan majan ngut mat wa ai hpang Mungmyit Sinli ga na Wunpawng sha ni gaw majan ten e asak ap nawng, si si htan htan shakut shaja lai wa sai lam ni, mare nat hkrum, rim sat hkrum re sum machyi mat wa ai lam ni hpe bai nhtang sumru yu nna, Mungmyit, Sinli ga hta mung Wunpawng sha ni a dailup daihpang mungdaw lamu ga masat da na matu, du salang ni alang lang zuphpawng nna, nhtoi 3-3-1945 ya shani hta C.A.S (B) Civil Affair Service (Burma) rung de, du salang marai 25 ta masat ka nna laika shawn saga ai. Dai hpang nhtoi 1-6-1945 ya shani kalang mi bai du salang marai 45 ta masat ka nna, bai kahtap tang shawn sai.
      (9) Sinli ga na Wunpawng du salang ni gaw alang lang laika bang, mungdaw lu na matu nsim nsa shakut nga ma ai. Nhtoi 4-7-1945 ya shani du salang ni zuphpawng galaw nna, Sinli Zawbwa wa kaw dingtawng sa nna, Wunpawng sha ni hpe Zawbwa uphkang ai kaw na jahka kau na matu sa hpyi ga ngu nna, jawm bawng dawdan ma ai. Shingrai nna, nhtoi 13-7-1945 ya shani Sinli Hall de sa nna, Sinli mung na Wunpawng sha ni hpe Zawbwa uphkang ai kaw nna jahka na lam tsun tang shawn sai. Shaloi Sinli Zawbwa wa mung myit yu nna, “English atsuya ni mung uphkang ai lam garai n lajang ai aten hta, Sinli mung na Wunpawng sha ni hpe shi Zawbwa wa up hkang ai kaw na shalawt dat ni ai” nga ai laika hpe shi hkum nan ta masat ka nna jaw dat sai. Ndai gaw Sinli mung na Wunpawng sha ni Sam Zawbwa ni up hkang ai kaw na, n seng sai lam, tinang a lamu ga tinang madu lu sai lam rai nga mali ai.
      (10) 1946 January 16 ya hta Myitkyina e Wunpawng sha ni Japan hpe gasat kau ai padang manau poi kaba galaw ai hta Myen mung Governor du kaba Sir Dorman Smith wa du shang lawm ai kaw Wunpawng du salang ni gaw, Myitkyina ginwang, Manmaw ginwang hte Sinli Mungmyit ga ni hpe Kata kaw nna, Kachin State masat ya na matu laika jawm shawm sai. Dai zawn hpyi shawn dat ai hpang (Director of frontier Area ) Mr. Stevenson duwa Kutkai de du lung wa n htawm, “Nanhte Sam mung na Wunpawng sha ni State hpyi jang, Myitkyina, Manmaw ga Pa layang na Myen Sam ni mung State hpyi wa na ma ai, shaloi Kachin State lajang ai hta, Pa layang daw n lawm wa na re, dai majaw Sam mung de na Kachin ni Sam du ni hte rau naw pawng ganawn nga na mai ai lam” wa tsun chyinglau kau ya ai majaw, Sinli Mungmyit ga na Wunpawng ginra daw ni gaw, Kachin State lajang ai hta n lawm mat wa ai re . Ndai lam gaw, Sinli Mungmyit ga na Wunpawng sha ni Kachin State masat ai hta mai shang lawm nga ninglen, Jinghpaw mungdaw a akyu ara hpe tau nau nna, n shang lawm mat wa ai lam rai nga mali ai.
       (11) Stevenson du kaba wa tsun ai ga hpe Sinli Mungmyit Wunpawng du salang ni hkap la kau nna Kachin State hta n shang lawm sai sha, Sinli Sam Zawbwa ni hte myit hkrum ai Kachin Sub-State hku sha Kutkai mare hpe ginjaw shatai ai Nebyeng ga (46) shang lawm ai Kutkai Kachin Sub-State hpe nhtoi 9-12-1947 shani Sinli Sam du ni hte, Kachin Sub-State Council ningbaw ni ta masat jawm ka da masai. Ndai gaw Kutkai Kachin Sub-State byin pru wa ai lam rai sai. Kutkai Kachin Sub-State lajang la ngut ai hpang Mungmyit, Kodawng ga na Wunpawng du salang ni mung Mungmyit Zawbwa wa kaw sa nhtawm, Mungmyit Kodawng Kachin Sub-State lajang ya na lam sa hpyi ma yang, Mungmyit Zawbwa wa mung, Mungmyit ga na Wunpawng hte Balawng ginra daw ni hpe Mungmyit Kodawng Kachin Sub-State ngu, Mandung mare hpe ginjaw shatai ai Nebyeng ga 12 hpe ta masat ka jaw dat sai. Ndai lam gaw Mungmyit Sinli ga na Wunpawng sha ni, Kachin State hta n lawm mat wa ai majaw Sam du ni hte myit hkrum ai Kachin Sub-State hku sha bai lajang mat wa ai lam ni rai nga ai. Mungmyit Sinli ga na Wunpawng ginra ni Kachin State hta mai shang lawm nga ninglen, n shang lawm mat wa ai gaw, anhte lata la ai lam, anhte a mara sha rai nga ai. Dai ni Mungmyit, Sinli ga na Wunpawng sha ni kalang mi bai myit yu na aten du sai. Ndai gaw Mungmyit Sinli ga na Wunpawng sha ni a ahkyak ai labau mabyin daw ni re. Hpang de matut nna grau hkum tsup hkra bai tam sawk ka mat wa na re.(Ndai post hpe Kachinet.net kaw na la ai re)

0 Hpaji jaw la ai:

Post a Comment

  © Blogger template Webnolia by Ourblogtemplates.com 2009

Back to TOP